Od polskich banków pożyczamy już od blisko 500 lat. Dowiedz się, jak w zarysie kształtowała się historia polskiej bankowości.
Polska bankowość na przestrzeni dziejów
Dzisiaj zakładmy konta online, płacimy przelewami oraz smartfonem - poczytaj jak długą drogę zrobiła bankowość by znaleźć się w tym punkcie.
Zaczęło się od kupców… czyli średniowieczne początki bankowości
Pierwotnie majątkiem człowieka były zwierzęta, które stanowiły dobrą „walutę” i kartę przetargową. Z czasem pojawiło się złoto, a władcy chętnie chwalili się zawartością skarbców, bo ta przekładała się na liczebność wojsk. Za początek banków można uznać działalność kupiecką, która rozkwitła w Polsce jeszcze przed XVI wiekiem. Kupcy podróżujący szlakami handlowymi przez ziemie polskie handlowali i udzielali kredytów i posługiwali się wekslami, które można przyrównać do kupowania „na kreskę”.
Banki pobożne
Jednak tak naprawdę pierwsze polskie banki to instytucje organizowane przez kościół, czyli tzw. banki pobożne. Pieniądze na prowadzenie działalności pochodziły głównie z jałmużny, a udzielane kredyty pod zastaw były nieoprocentowane. Kościół chętnie dawał pożyczki, ale musiały być zwrócone w ciągu 12 miesięcy.
Już w XVII wieku zrezygnowano z udzielania pożyczek bezprocentowych i zamieniono je na kredyty z oprocentowaniem w wysokości 7 proc. I choć wydawało się, że następuje powolny rozwój bankowości w Polsce, druga połowa XVII wieku i część wieku XVIII to całkowity zastój spowodowany rozpadem państwa.
Wyjątkiem było podjęcie decyzji pod koniec XVII wieku w sprawie emisji pieniądza papierowego, którą rozporządzała Tymczasowa Dyrekcja Biletów Skarbowych.
Bankowość w Polsce – narodziny polskich banków
Zabory nie służyły rozwojowi polskiej finansjery, ale nie znaczy to, że nic się w tej sprawie nie działo. W 1828 roku powstaje pierwszy polski Bank Emisyjny – Bank Polski. Niestety jego działalność zakończyła się w wyniku decyzji politycznych w 1886 roku.
A skoro o bankach mowa, nie można nie wspomnieć o początkach banku Citi Handlowy, który działa nieprzerwanie od ponad 150 lat i jest nierozerwalnie związany z historią polskiej bankowości. Bank Handlowy powstał już w 1870 roku, a zaledwie 30 lat później był największym prywatnym bankiem na ziemiach polskich. Jego obroty przewyższały przychody budżetowe ówczesnego Imperium Rosyjskiego.
Pierwsza wyemitowana akcja Banku Handlowego w Warszawie wyrażona w rublach rosyjskich
Rok po założeniu Banku Handlowego w Warszawie powstał Bank Dyskontowy oraz Towarzystwo Wzajemnego Kredytu. A następnie Bank dla Handlu i Przemysłu, Bank Przemysłowy Warszawski i Bank Kupiecki Łódzki.
Przykłady historycznych papierów wartościowych Banku Handlowego w Warszawie
Co ciekawe XIX wiek to również zmiana warszawskiego „city”, postrzeganego jako centrum finansjery i biznesu. Początkowo były to okolice placu Bankowego, gdzie do lat 20. XIX wieku swoją siedzibę miał wspomniany już Bank Polski. Później centrum finansowe umiejscowiło się w okolicach ulic: Jasnej, Mazowieckiej, Kredytowej, Czackiego i Traugutta, gdzie mieściła się siedziba Banku Handlowego.
Polska niepodległa, a banki? Historia banków przed 2 Wojną Śwatową 1918-1939
Oddziały Banku Handlowego w Polsce w okresie międzywojennym
Rok 1918 przyniósł Polakom wielką nadzieję na odbudowę państwa. Po odzyskaniu niepodległości nadal funkcjonowały banki, które działały w zaborach. A bankiem emisyjnym była powstała w 1916 roku Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa. Z kolei, co warte odnotowania, w 1919 roku powstała Pocztowa Kasa Oszczędności – PKO.
Fabryka z okresu międzywojennego
5 lat później został uruchomiony Bank Polski SA. A w tym samym czasie z połączenia banków galicyjskich powstaje Bank Gospodarstwa Krajowego zajmujący się m.in. udzielaniem przedsiębiorstwom kredytów długoterminowych.
Lata 20. XX wieku to jednak w dużej mierze czas kryzysów i okres dużych wahań koniunktury. Do 1923 roku trwała powojenna hiperinflacja, a dwa lata później doszło do zachwiania kursu złotego i kryzysu w rolnictwie. Jednak to rok 1929 był przełomowy. Dzień 4.10 na stałe wpisał się w historię światowej finansjery jako czarny czwartek. Krach na giełdzie w Nowym Jorku rozpoczął największy w historii kryzys gospodarczy, który w 1930 roku dotarł do Europy.
Jakie były tego skutki?
W Polsce produkcja spadła o 40 proc., pogorszyła się sytuacja w rolnictwie, bezrobocie poszło w górę. Kryzys pogłębiła również decyzja władz o zachowaniu wymienialności polskiej waluty na złoto. Pokłosiem tego wszystkiego było zamknięcie w latach 30. aż 30 z 51 działających banków akcyjnych.
Tuż przed wybuchem II wojny światowej w Polsce działało 26 banków prywatnych, 4 zagraniczne i ponad 7 tysięcy spółdzielni kredytowych i kas nieoprocentowanych pożyczek.
Polskie banki po II wojnie światowej
Wojna przyniosła nie tylko straty ludnościowe, lecz także gospodarcze. Zniszczeniu uległo około 40 proc. majątku narodowego, a władze komunistyczne dążyły do wprowadzenia gospodarki centralnie planowanej. Prywatne banki nie miały więc łatwych warunków do kontynuowania swojej działalności.
Nacjonalizacja banków w PRL
Po przejęciu Banku Handlowego przez państwo, instytucja odpowiadała za wszystkie transakcje związane z polskim handlem zagranicznym. A już w 1955 roku stała się jedyną w Polsce placówką obsługującą rachunki walutowe obcych przedstawicielstw dyplomatycznych. Od 1964 Bank Handlowy miał monopol na obsługę transakcji polskiego handlu zagranicznego. W kolejnych latach przejął od NBP finansowanie 62 przedsiębiorstw handlu zagranicznego, ich kontrolę, a także udzielanie im kredytów dyskontowych i pożyczek dewizowych na ponadplanowy import.
Odziały Banku Handlowego, lata 60 XX wieku
Lata 70. XX wieku to ogromny wzrost polskiego zadłużenia. Większość pieniędzy z uzyskanych przez państwo kredytów służyła na import surowców oraz spłatę odsetek. W 1980 roku zadłużenie zagraniczne osiągnęło poziom 24 mld $.
4 RP - Decentralizacja systemu bankowego i współczesna bankowość
Początek decentralizacji systemu bankowego to rok 1986. Pięć lat później rozpoczęła się prywatyzacja.
W wyniku Ustawy o prawie bankowym oraz Ustawy o Narodowym Banku Polskim z 1989 roku NBP stał się bankiem emisyjnym. Usługi dla pomiotów gospodarczych i osób fizycznych miały świadczyć banki komercyjne. Dzięki tym zmianom mogły powstać kolejne prywatne banki z udziałem kapitału zagranicznego. I tak w 1990 roku działalność zainicjowały 22 banki, a w 1991 powstaje Citi Bank Poland.
Co z Bankiem Handlowym?
W latach 90. pełnił funkcję Agenta Płatniczego polskiego rządu. W jego imieniu prowadził negocjacje dotyczące porozumień płatniczych z innymi krajami, a także obsługiwał umowy kredytowe.
Bank Handlowy odegrał niezwykle ważną rolę w odrodzeniu się polskiej bankowości komercyjnej, dzieląc się swym know-how w dziedzinie handlu zagranicznego, transakcji walutowych i operacji rynku kapitałowego. W 1997 Bank Handlowy wraca w prywatne ręce i staje się częścią największej pod względem kapitalizacji i jednej z najbardziej szanowanych instytucji świata – Citi Group.
Obecnie polski system bankowy to około 35 banków komercyjnych i ponad 500 banków spółdzielczych, które obracają prawie 2 bln aktywów.
Spodobała Ci się historia polskiej bankowości?
Czytaj dalej: Historia kart kredytowych
